Kepentingan
dan Dorongan Pembinaan Bangsa Malaysia
Pengenalan
Gagasan pembinaan bangsa
merupakan satu cita-cita murni Malaysia moden. Untuk merealisasikan sebuah
masyarakat Malaysia bukanlah sesuatu yang mudah. Justeru itu, tugasan ini cuba
melihat faktor-faktor utama yang mendorong proses pembinaan bangsa Malaysia
pada masa sekarang. Mengikut sejarahnya, identiti kaum di negara ini mula
bentuk pada zaman penjajahan British, ia kemudiannya terus diwarisi dan sebati
sehinggalah membawa kepada pembentukan negara Malaysia pada 16 September 1963[1]. Namun, enam tahun selepas itu tercetus
rusuhan kaum 13 Mei yang memperlihatkan betapa longgarnya serta renggangnya
hubungan kaum di negara Malaysia. Untuk merapatkan jurang dan menyatukan semua
kaum di Malaysia kerajaan telah mengadakan dasar-dasar yang menjurus ke arah
perpaduan dan mngurangkan jurang perbezaan antara kaum seperti Dasar Ekonomi
Baru (DEB), Bahasa Melayu, Budaya, Sukan, Program Rakan Muda, Sekolah Wawasan,
dan Wawasan 2020.
Latarbelakang Pembentukan Masyarakat
Majmuk
Definisi Masyarakat Majmuk
Hakikatnya penggunaan istilah masyarakat majmuk mewujudkan kontroversi di
kalangan para sarjana kerana pada pandangan mereka masyarakat yang tercipta di
bumi Malaysia ini selayaknya dikenali sebagai masyarakat berbilang kaum.
Pandangan ini mungkin berdasarkan fahaman mereka tentang istilah majmuk itu
sendiri. Majmuk dari segi bahasa bermaksud sesuatu yang terdiri daripada
beberapa bahagian, bentuk , aspek atau sebagainya tetapi merupakan satu
kesatuan.[2] Justeru, masyarakat majmuk menurut istilah bahasa ialah
masyarakat yang terdiri daripada beberapa bangsa tetapi telah bersatu di bawah
satu negara iaitu negara Malaysia. Kamus Sosiologi mendefinisikan masyarakat
majmuk sebagai masyarakat yang mempunyai pelbagai bangsa kerana kemasukan
bangsa lain. Mereka tinggal dalam satu negara dan membentuk kumpulan masyarakat
yang jelas berbeza. [3]
Sementara itu, Furnivall melalui
kajiannya di Indonesia dan Burma mentakrifkan masyarakat majmuk sebagai
masyarakat yang bercampur tetapi tidak bergabung dari aspek agama, idea, dan
cara hidup. Malah mereka tinggal berdampingan tetapi berasingan. Masyarakat
majmuk terbentuk apabila mereka disatukan dalam suatu unit politik. [4] Demikian juga
yang difahamkan oleh Goldthorpe bahawa mereka saling berhubung tetapi
mengamalkan cara kehidupan yang berbeza dari segi keturunan, agama,adat
istiadat dan bahasa.[5]
Menurut Saunders dalam bukunya,
masyarakat majmuk adalah satu kelompok yang terdiri daripada pelbagai bangsa
yang membentuk satu populasi yang hidup secara berasingan. Keterpisahan mereka
bukan dari aspek keturunan sebaliknya dari aspek agama, bahasa, budaya, adat
istiadat, makanan, pakaian, pekerjaan dan tempat tinggal.[6] Bagi Rupert Emerson pula masyarakat yang terdapat di
Tanah Melayu terpisah daripada hampir keseluruhan aspek kehidupan, kecuali
terdapat satu ciri kesamaan iaitu mereka tinggal dalam satu negara.
Berdasarkan definisi di atas, maka
dapatlah dirumuskan bahawa masyarakat majmuk merupakan masyarakat yang terdiri
daripada pelbagai bangsa, budaya, agama, bahasa, tempat tinggal dan pekerjaan.
Istilah majmuk dalam masyarakat majmuk hanya merujuk kepada satu ciri kesatuan
yang wujud dalam komuniti tersebut iaitu dalam aspek politik. Justeru, istilah
masyarakat majmuk adalah bertepatan dengan masyarakat yang wujud di Malaysia
pada hari dan menunjukkan kewibawaan Malaysia sebagai sebuah unit politik.
Walaupun pada hakikatnya kewujudan masyarakat majmuk di Malaysia menjerumuskan
Malaysia ke dalam persoalan pembinaan negara bangsa.
Pembentukan Masyarakat Majmuk
Menyusuri sejarah sosial masyarakat
Malaysia, mahu tidak mahu pasti
membincangkan sejarah kedatangan kaum imigran di bumi Malaysia. Oleh itu,
perbicaraan sejarah kedatangan kaum imigran ini bagaikan sinonim dengan sejarah
sosial di Malaysia. Kemasukan para imigran merupakan wadah pihak British untuk
mengeksploitasi sumber asli negara demi kepentingan ekonomi negara mereka.
Kesan dasar ini membawa kepada pembentukan masyarakat majmuk dan masyarakat
ciptaan British ini kekal sehingga hari ini sebagai warisan British di
Malaysia.
Kenyataan ini selaras
dengan pandangan Furnivall, bahawa pembentukan masyarakat majmuk adalah kesan
daripada dasar-dasar penjajah yang membawa masuk buruh-buruh asing mengikut
keperluan ekonomi penjajah.[7] Manakala menurut Mahajani pula, masyarakat majmuk yang
berbilang budaya terbentuk kesan daripada ekonomi penjajahan yang membawa masuk
buruh Cina dan India masyarakat yang dijajah.[8] Di samping itu Goldthorpe juga menyokong pendapat
kedua-dua para sarjana tersebut dengan mengatakan bahawa dasar-dasar penjajah
yang membawa masuk pelbagai kaum ke Tanah Melayu. Tambahan pula menurut
pemerhatian beliau, setiap negara-negara bekas
tanah jajahan terbentuk masyarakat majmuk.
Oleh yang demikian,
pembentukan masyarakat majmuk di Malaysia adalah warisan British bukan Portugis
ataupun Belanda. Pihak kolonial yang membawa masuk para buruh India dan Cina
sebagai pemangkin kepada kegiatan ekonomi kapitalis Barat di Tanah Melayu.
Justeru, perbincangan akan menjurus kepada kemasukan imigran Cina dan India
serta dasar British terhadap golongan
imigran sehingga membawa kepada pembentukan masyarakat majmuk.
Hakikatnya kemasukan para pendatang
asing di Tanah Melayu mempunyai faktor yang tersendiri sama ada faktor penolak
atau penarik. Namun yang jelas, faktor ekonomi merupakan aspek utama proses
penghijrahan ini. Kedatangan mereka ke bumi Semenanjung pada abad ke 15 hingga
ke 17 atas dasar perdagangan bersandar pada faktor penarik. Mereka
berlumba-lumba datang ke Semenanjung Malaysia semata-mata mencari kekayaan.
Pada ketika itu semenanjung Malaysia
digelar sebagai Semenanjung Emas dan
pelabuhan Melaka diibaratkan sebagai sebuah emporium
kerana segala barang dari serata dunia terkumpul di situ. [9]
Tambahan
pula kedudukan Melaka sebagai sebuah kerajaan cukup mantap untuk didatangi.
Tradisi laut tanpa sempadan oleh kerajaan Melaka merupakan salah satu faktor
penarik para pedagang untuk datang berdagang dan seterusnya menetap di Melaka.
Kestabilan dan kegemilangan Kerajaan
Melaka serta minat pemerintah terhadap agama Islam turut menyumbang kepada
kemasukan para pendakwah Islam khasnya. Seperkara lagi layanan yang diberikan
kepada para pedagang oleh pemerintah semasa zaman kegemilangan Melaka beserta
sifat dinamik masyarakat Melayu yang dapat menerima kehadiran orang asing
sebenar sedikit sebanyak berperanan membawa masuk pendatang asing.
Namun dalam abad ke 18 dan seterusnya,
telah wujud faktor penolak di samping dan faktor penarik yang sedia ada. Antara
faktor penolak ialah akibat peningkatan penduduk China daripada 24 juta pada
tahun 1711 kepada 177 juta pada tahun 1749.[10] Peningkatan pertambahan penduduk yang cepat
malangnya tidak seiring dengan
peningkatan keperluan asas bagi penduduknya. Keadaan disempitkan dengan
pengeluaran pertanian yang tidak ekstensif serta diburukkan lagi dengan bencana
alam yang menjejaskan hasil pertanian. Masalah
pengangguran pula timbul kerana ketidakupayaan negara menyediakan
peluang-peluang pekejaan kepada rakyatnya.
Selain itu, pergolakan sosial yang
berlaku di China juga merupakan faktor penolak kepada penghijrahan.
Pemberontakan Taiping yang berlaku dari tahun 1851 hingga 1864 menyebabkan
wilayah-wilayah China di bahagian tengah dan selatan tidak aman serta
melumpuhkan aktiviti pertanian. Tambahan pula polisi kerajaan yang memerintah
tidak menghalang penghijrahan dan tetap mengiktiraf mereka sebagai warganegara
merupakan galakan berlakunya penghijrahan. Mungkin polisi ini merupakan
alternatif bagi pemerintah China untuk mengatasi masalah pengangguran di
samping negara mendapat faedah apabila rakyat tersebut pulang dengan kekayaan.
Justeru, untuk menjamin polisi ini pihak pemerintah hanya membenar lelaki Cina
sahaja keluar berhijrah.[11]
Bagaimanapun Victor Purcell melihat
masalah di atas bukan punca utama kerana
kebanyakan mereka yang datang ke Semenanjung adalah dari daerah Kwantung dan
Fukien sedangkan masalah tersebut tidak begitu tidak serius. Sebalik beliau
berpendapat hubungan yang terjalin sejak sekian lama dahulu antara
negeri-negeri Melayu dengan Kwantung dan Fukien adalah faktor penting
penghijrahan orang Cina. Mereka berminat untuk berhijrah ke Tanah Melayu kerana
mereka tahu suasana persekitaran Semenanjung melalui pedagang-pedagang.[12]
Sementara itu di India, faktor
penolaknya ialah perubahan politik yang berlaku di India dengan kedatangan
penjajah British yang membawa dasar-dasar baru. Perubahan dasar khusus dalam
ekonomi telah memberi impak negatif kepada penduduk India di benua India.[13] British telah menjadi India sebagai tempat menyediakan
bahan mentah untuk memenuhi keperluan industrinya. Ini bermakna pihak British
mahu menguasai ekonomi India dengan menghadkan peluang ekonomi penduduk
tempatan. Sebagai contoh, industri perkapalan yang merupakan industri
terpenting di India dikuasai oleh British. Begitu juga dalam bidang pertanian,
para petani dikenakan cukai setinggi 80
peratus terhadap hasil keluaran. [14] Dalam keadaan demikian
sudah pasti ganjaran yang diperolehi tidak setimpal dengan usaha.
Selain itu, faktor sosial terutama
amalan sistem kasta juga berperanan menolak pendatang India keluar dari
Tanahair mereka.[15] Mereka dari golongan kasta terendah sering dizalimi,
malah peluang untuk mencapai kehidupan yang lebih baik tertutup kerana sistem
kasta tidak membenarkan perkara sedemikian. Oleh kerana itu, sebagai pelarian
daripada amalan sistem tersebut, maka mereka melakukan penghijrahan. Justeru,
itu kalau diperhatikan sistem kasta tidak ketara dalam budayaorang India di
Semenanjung khasnya dan Malaysia umumnya kerana kebanyakan mereka adalah
menentang kepada sistem tersebut.
Namun begitu faktor penarik juga tidak
kurang pentingnya. Menurut R. Emerson penghijrahan beramai-ramai bagi kedua
kaum ini tidak akan terjadi sekiranya tiada proses dua hala.[16] Beliau juga mengeluarkan kenyataan bahawa British yang
bertanggungjawab besar mengenai penyerbuan masuk orang-orang Cina yang memenuhi
kawasan-kawasan bijih timah selepas pertengahan kurun ke-19.[17] Persoalannya
bagaimana British boleh membawa para imigran ke Tanah Melayu untuk
menghasilusahakan sumber asli negara. Jawapannya melalui dasar campur tangan
British dalam pentadbiran Tanah Melayu bertujuan Justeru, dengan adanya kuasa pemerintahan
tersebut memudahkan pihak kolonial melaksanakan beberapa dasar yang boleh
menjadi pemangkin kepada pembangunan ekonomi di Tanah Melayu. Pelaksanaan dasar
British di Tanah Melayu bagi mengeksploitasi ekonomi negara merangkumi
ketiga-tiga aspek iaitu melalui politik, ekonomi dan sosial.
Semenjak
1874, British telah mengamalkan dasar buka pintu kepada para imigaran melalui
dasar imigrasinya tanpa memperkenalkan sebarang undang-undang. Sebaliknya pihak
British telah mengatur pengambilan buruh dengan lebih sistematik. Bagi
menguruskan kemasukan buruh India satu lembaga telah dibentuk iaitu Lembaga
Imigresen orang-orang India untuk menampung keperluan majikan dan kerajaan. Di samping itu, sebuah tabung kumpulan wang telah ditubuhkan pada tahun
1907 untuk membiayai kos pengambilan serta pengangkutan pergi dan balik
buruh-buruh India. [18]
Seterusnya pada tahun 1911, ditubuhkan
pula Jabatan Buruh kemudian diikuti dengan penggubalan Kanun Buruh pada tahun
1912. Kanun ini disediakan dengan tujuan menjaga kebajikan buruh India kerana
berlaku permintaan yang ringgi terhadap mereka berikutan perluasan kawasan
getah dan pembangunan sistem keretapi di tanah Melayu. Malah pihak British juga
telah menerima keperluan yang terkandung dalam Akta Imigresen India (1922) yang diluluskan oleh kerajaan India ke dalam
Kanun Buruh pada tahun 1923. Antara keperluan yang dimasukkan ke dalam Kanun
Buruh mengikut kehendak Akta 1922 ialah
negeri-negeri yang mengambil buruh India perlu menjaga kebajikan buruh
tersebut.[19]
Pendatang India tidak banyak membawa masalah kepada pihak pentadbir
tetapi mereka mereka menerima tekanan daripada kerajaan India. Justeru,
hal-ehwal buruh India diawasi oleh kawalan undang-undang dan diletakkan dibawah
pengawasan Pengawal Buruh Tanah Melayu serta wakil orang India yang dilantik
dari India.[20] Oleh yang demikian, buruh India di Tanah Melayu berada
dalam keadaan yang selamat kerana kebajikan mereka dijaga meskipun mereka
ditempatkan di kawasan-kawasan ladang getah, tebu dan sebagainya.
Berbanding dengan pendatang Cina, mereka
lebih banyak mendatang masalah kepada pihak pentadbir kerana budaya
gangsterisme di negara mereka terus diamalkan semasa berada di Melayu.
Pergaduhan sering berlaku di antara orang Cina dan Melayu atau dikalangan
puak-puak Cina tersebut dan mengakibatkan kemusanahan harta benda serta
mengancam keselamatan kapitalis Eriopah.[21] Sebaliknya senario ini tidak menjadi kudis kepada British untuk membuka pintu terhadap
kemasukan mereka ke Tanah Melayu. Malah
para pendatang Cina telah mendapat jaminan keselamatan melalui kawalan
kerajaan bagi mengurangkan penganiayaan ke atas mereka.[22]
Pihak British menyedari kepentingan pedagang
dan buruh Cina di Tanah Melayu, lantaran itu
kedatangan pendatang Cina dialu-alukan. Bagi menguruskan hai-ehwal
pendatang Cina, pihak kerajaan kolonial telah membentuk Jabatan Hal-Ehwal Cina
yang diselia oleh Setiausaha Hal-Ehwal Cina dan Jabatan Penaung Orang-Orang
Cina bagi menangani masalah-masalah orang Cina.[23] Pada tahun 1877 telah diwujudkan Ordinan Imigrasi bagi
pendatang Cina untuk menangani penindasan ke atas kaum imigran Cina. Seterusnya
untuk keselesaan para buruh Cina, pihak kolonial telah mengadakan Ordinan Buruh
Kontrak pada tahun 1882.[24]
Dasar Bristish terhadap orang Cina adalah amat
longgar kerana pendatang Cina bebas menceburi apa jua bidang kecuali politik
kerana kepentingan ekonomi penjajah. British hanya campur tangan dalam hal
ehwal orang Cina sekiranya terdapat ancaman keselamatan terhadap orang
ramai dan penindasan yang melampau ke
atas bangsa itu sendiri. Di samping itu, undang-undang buruh yang dikenakan ke
atas orang Cina lebih longgar berbanding orang India. [25]
Jabatan Hal-Ehwal Cina yang ditubuhkan
pada tahun 1877 diberi kuasa yang luas melalui enakmen. Sementara itu enakmen
Jabatan Penaung Orang Cina telah
dibatalkan pada tahun 1932 dan telah ditukar kepada Jabatan Setiausaha bagi
Hal-Ehwal Cina. Jabatan tersebut bertanggungjawab ke atas mentadbir pelbagai
kegiatan orang Cina mengikut enakmen yang telah ditetapkan dan menjadi
penasihat kepada kerajaan mengenai hal-ehwal dan dasar Cina.[26]
Tindakan kerajaan British telah memberi
peluang kepada pendatang Cina menceburkan diri dalam arena politik Tanah
Melayu. Hal demikian telah tergelincir daripada dasar asalnya kerana pada
peringkat awal pihak British memberi kebebasan kepada pendatang Cina untuk
melakukan apa sahaja kecuali terlibat dalam politik, bak kata pepatah Melayu,
“cakap tak serupa bikin”.
Ketergelinciran ini berpunca daripada sikap British yang terlalu menjaga
kepentingan ekonomi mereka. Kesan ketergelinciran sama ada disedari atau tidak
oleh pihak British terus bertapak sehingga hari ini.
Kebangkitan nasionalisme Cina
mendatangkan masalah kepada British walaupun telah diberi hak kerakyatan
British bagi yang lahir di tanah jajahan British.[27] Malah yang lebih membimbangkan pihak kolonial ialah
dasar pecah belah dan perintah yang telah diamalkan oleh mereka terhadap para
imigran telah terkikis khususnya dalam aspek politik. Perkembangan ini memberi
kesan negarif terhadap kedudukan mereka
di Tanah Melayu. Lantaran itu, pihak British menyedari bahawa mereka tidak
mampu lagi membendung pendatang asing dengan dasar pemerintahan tersebut.
Justeru, pada tahun 1928, Undang-Undang
Sekatan Imigresen telah diluluskan di negeri-negeri Selat. Undang-undang ini
bertujuan untuk melarang atau mengawal pengaliran masuk buruh asing demi
kepentingan ekonomi dan memajukan kepentingan awam. Walau bagaimanapun undang-undang ini hanya
dilaksanakan pada tahun 1930 dan dalam tahun 1933 ordinan 1928 telah digantikan
dengan Ordinan Orang Asing. [28]
Di samping dasar buka pintu terhadap
kaum imigran, dasar ekonomi komersial British turut mengundang kemasukan para
pedagang asing. Sistem Sistem ekonomi kapitalis yang diperkenalkan oleh British
sebenar memberi peluang yang cerah kepada para pencari keuntungan. Misalnya
kedatangan orang Cina ke Pulau Pinang amat dialu-alukan oleh British kerana
mereka menganggap orang Cina adalah orang yang rajin dan pendiam, dengan
demikian boleh memajukan Pulau Pinang dengan kadar yang lebih cepat.[29]
Oleh yang demikian,
wujudlah sistem ekonomi moden yang berteraskan industri dan berasaskan tenaga
buruh. Pembukaan ladang-ladang lada hitam, buah pala, gambir dan tebu di
Seberang Prai[30] dan kemudiannya ladang-ladang getah sebenarnya menuntut
jumlah buruh yang ramai. Selain itu, masalah kekurangan buruh lombong dalam
mengusahakan lombong-lombong bijih menjejaskan pengeluaran bijih timah.
Justeru, British telah mengatur langkah menarik minat buruh-buruh India dan
Cina datang ke Semenanjung dengan memperkenalkan pelbagai sistem.
Dasar British dalam
mewujudkan masyarakat yang terpisah-pisah juga dapat dilihat dalam aspek
pendidikan. Tindakan British tidak menyeragamkan sukatan pendidikan merupakan
agenda dalam pemerintahan pihak kolonial. Tujuannya agar tidak wujud ruang
interaksi antara kaum di Tanah Melayu. Justeru, setiap kaum berkiblatkan
pendidikan dari negara asal mereka dan para gurunya didatangkan dari sana juga.[31] Agenda ini juga menggalakan kemasukan orang asing ke
Tanah Melayu kerana tiada keterasingan dalam bidang pendidikan yang mereka
terima walaupun berada di luar negara mereka. Bagi pihak British tindakan ini merupakan satu
tanggungjawab mereka menjaga kebajikan para buruh demi kelancaran pembangunan
ekonomi penjajah di Tanah Melayu.
Dasar Pecah dan Perintah Panjajah British
Menurut
Shamsul melalui ilmu kolonialnya dalam pengajian masyarakat Malaysia khususnya
berkaitan rapat dengan gagasan pembinaan bangsa, terdapat dua makna yang
berbeza dalam melihat konsep identity, yang mendukung makna yang berbeza tetapi
saling berkait. Makna yang pertama merujuk kepada ciri-ciri keunikan yang
dimiliki oleh seseorang individu dalam sesuatu kelompok atau masyarakat yang
seterusnya pula membina identity peribadi sang individu. Manakala makna kedua
pula merujuk kepada ciri-ciri sepunya atau persamaan yang wujud di kalangan
individu dalam sesebuah kelompok atau kategori social yang mewujudkan identity
bersifat kelompok di mana berasaskan ciri-ciri tertentu yang sedia wujud dalam
masyarakat seperti cirri kelas, ras, wilayah atau agama.
Konsep Pembinaan Bangsa dan
Kepentingannya
Walaupun Malaysia sudah 48 tahun
mencapai kemerdekaan, namun persoalan pembinaan bangsa dalam sebilangan besar
negara baru dan membangun yang dilahirkan oleh proses kemerdekaan masih belum
selesai. Kebanyakan negara tersebut telah dicirikan oleh keanekaragaman
kebudayaan yang kuat dengan system feudal, ras , bahasa dan agama[32]. Justeru keanekaragaman itu pula kerap mengancam
usaha-usaha ke arah pembinaan bangsa.
Sebelum memahami konsep pembinaan bangsa
yang lebih luas, molek kiranya menyelami dahulu erti bangsa (nation). Menurut
Emerson bangsa atau nation itu ialah:
“..…nation is a
community of people who feel that they belong together in the double sense that
they share significant elements of a common heritage and that they have a
common destiny for the future.”
Dalam dunia kontemporari, bangsa dikatakan komuniti manusia
yang mampu membuktikan atau mengenalpasti diri mereka bahkan sedia berkorban
untuk tanah tumpah darahnya. Sungguhpun
begitu, mereka dapat dibezakan di kalangan mereka melalui isu-isu tertentu.
Rentetan daripada pengertian bangsa maka
konsep pembinaan bangsa (nation-building) pula dapat ditakrifkan sebagai
pembentukan dan penubuhan sebuah negara baru (new state) yang tersendiri
dengan entity politik serta proses ke arah
mencipta satu darjah perpaduan (degrees of unity), pengadaptasian
(adaptation), pencapaian (achievement) di samping identity
nasional (national identity) dilahirkan dari naluri setiap orang.
Ibrahim dalam karyanya “Competing
Identities in a plural society” mengatakan pembinaan bangsa merupakan
maslah utama yang dihadapi oleh banyak negara baru merdeka khususnya negara yang teridri daripad
rakyat yang berbeza social dan budaya. Mengikut beliau, pembinaan bangsa
merujuk kepada proses atau langkah yang membawapelbagai bangsa, bahasa dan
lain-lain menuju ke arah satu bangsa baru (new nation), dimana dahulu hanya
wujud secara fizikal. Bagi Vejai, pembinaan bangsa adalah proses yang menyaksikan
pembinaan atau konstruki bangsa mengikut imej tertentu. Ia adalah projek yang
mempunyai kedua-dua tema politik dan ekonomi yang bermatlamat membentuk sebuah
negara bangsa.
Deutsh pula mentakrifkan pembinaan
bangsa menarik sekali, di mana beliau telah menggunakan model seni bina
(architectural) atau mekanikal (mechanical) untuk menghuraikan konsep pembinaan
bangsa. Mengikut beliau, pembinaan
sesebuah rumah memerlukan bahan seperti kayu, batu dan mortar. Ia boleh dibina dalam pelbagai bentuk dan
corak, cepat mahupun perlahan. Semua ini dibina mengikut himpunan pelbagai urutan, “ in partial independence”
daripada persekitaran, pemilihan, kehendak dn kekuasaan seeorang pembina.
Begitu juga dengan pembinaan bansga, di
mana bangsanya boleh dibina melalaui pelbagai rancangan secara laju mahupun
beransur-ansur dengan urutan langkah yang berbeza dan jug “in partial
independence” daripada suasana persekitaran.
Sejarah telah menyaksikan keruntuhan sebuah negara gergasi iaitu Kesatuan Soviet kepada beberapa buah negara baru
yang berdasarkan ikatan ras, budaya, agama dan bahasa.Begitu juga
dengan berlakunya perbalahan dan pembunuhan antara kumpulan etnik di rantau
Balkan sehingga robohnya sebuah negara persekutuan (Yugoslavia) yang begitu
berdaulat pada suatu ketika dahulu kepada beberpa negara kecil di gelar Crotia,
Bosnia-Herzegovina, Slovenia, Macedonia dan Kosovo. Selaindaripada itu beberapa
negara yang masih dihantui oleh konflik etnik seperti etnik Tamil dengan
Sinhala di Sri Lanka, puak mazhab Katolik dengan mazhab protestan di Ireland
Utara, kelompok Tutsi dengn Hutu di Rwanda, puak Sikh dengan Hindu di Punjab
serta beberapa konflik etnik yang lain di Fiji, Quebec, Pakistan, Kashimir,
Tebing Barat, Labenon dan Chechnya. Konflik-konflik etnik ini telah menimbulkan
keadaan yang tidak stabil, kadangkala konflik itu menjelma menjadi perang
sudara (civil war). Justeru itu banyak nyawa telah diragut dan harta benda
termusnah. Ini mencerminkan betapa pentingnya pembinaan bangsa dalam proses
mewujudkan sebuah negara yang benar-benar kukuh serta mencapai satu tahap
kestabilan yang membanggakan dan tidak mampu diganggu atau digugat oleh
mana-mana anasir yang tidak bertanggungjawab.
Menyedari
hakikat ini, negara-negara sedang membangun khususnya Malaysia selepas sahaja
membebaskan diri dari penjajahan British
telah bertungkus lumus untuk mencipta satu bangsa yang digelar “bangsa
Malaysia’ tetapi sudah hampir setengah abad Malaysia menngecapai kemerdekaan,
agenda pembinaan bang masih belum dapat disempurnakan. Secara ironinya,
Malaysia masih dikongkongi oleh unsur-unsur perbezaan etnik yang jelas seperti “I am Malay, Chinese,
Indian, Kadazan and Iban..”
Berdasarkan kepada perbincangan di atas,
dapatlah disimpulkan pembinaan bangsa sebagai satu proses dalam melahirkan satu
identiti nasional iaitu merangkumi semangat kekitaan dan taat setia yang tidak
berbelah bahagi kepada negara. Selagi wujud semangat perbezaan dan pengenalan
kaum yang berbeza mahupun keterasingan antara kelompok dengan yang lain maka
selagi itulah satu bangsa itu belum dapat dibentuk. Kewujudan satu bangsa kelak
akan melahirkan satu sentimen dan identiti yang jelas dapat dikongsi bersama.
Beberapa Perspektif Pembinaan
Bangsa
Terdapat beberapa cara yang digunakan oleh beberapa negara dalam memmbina
bangsa. Oleh kerana masyarakat ini berbeza latar belakangnya, maka cara yang
digunakan pun tidak sama.
Integrasi
Integrasi merujuk kepada satu keadaan di
mana perbezaan dri segi ciri-ciri kebudayaan dan fizikal tidak lagi berperanan
penting dalam masyarakat. Kumpulan-kumpulan etnik akan menikmati kesamarataan
tanpa diskriminasi dan prejudis (prejudice). Sementara itu, proses ini juga
bercorak bertimbal-balik (reciprocal) dan dinamik di mana nilai-nilai pelbagai
kumpulan diperkaya melalui saling mengenal, mengerti dan tolak ansur.
Cashmore & Troyna
mengatakan integrasi merupakan salah satu idea untuk mentadbir banyak polisi
dengan sasaran untuk menyediakan satu situasi di mana kumpulan-kumpulan yang
berlainan latar belakang dan kepercayaan dapat menyertai dalam satu masyarakat
yang sama rata tanpa hilang asas keindividuan mereka. Jenkins
pula mentakrifkan integrasi sebagai “.. not as flattening process of
assimilation but equal opportunity, accompanied by cultural diversity, in at
atmosphere of mutual tolerance.”
Dalam penulisan Tan , integrasi juga
dapat didefinasikan sebagai proses membawa kumpulan-kumpulan etnik yang berbeza
untuk berkongsi satu identity nasional dan bersatu padu menjadi satu bangsa.
Jayum pula berpendapat bahawa integrasi merujuk kepada proses yang lebih tinggi
daripada perpaduan (unity), di mana mengintegrasikan individu (etnik) dan
kelompok, idea dan nilai serta membina consensus di kalangan rakyat pelbagai
etnik dan kepentingan.
Wan Hashim mengatakan
bahawa proses integrasi ini khasnya berkaitan dengan new nations
terutamanya apabila wujudnya plural society, di mana etnik dan ras dicirikan
mengikut bahasa dan identity masing-masing atau kesedaran kualiti budayannya.
Dalam kontek negara Malaysia, integrasi
bererti semua kaum bersatu padu dan sama serta berlakunya penyesuaian
kebudayaan. Misalnya Abdul rahman melihat integrasi budaya, kaum dan wilayah (regional
integration) adalah perkara asas nagi mengukuhkan perpaduan dan penyatuan
masyarakat dalam sesebuah negara khususnya di Malaysia. Selin itu Tun Abdul
Razak perna menyatakan “ dasar kerajaan mengenai perpaduan bukanlah
asimilasi tetapi melalui integrasi iaitu
melalui penyesuaian bersama pelbagai kebudyaan dan cirri social yang boleh
diterima oleh semua bangsa dalam negara”. Demikian juga dalam konteks Amerika,
integrasi memerlukan penerimaan jujur oleh semua rakyatnya bahawa semua orang
Amerika , tidak megira sama ada mereka berkulit putih atau hitam, Mexican atau
Jepun adalah sama rata.
Integrasi menjadi impian kebanyakan
kumpulan minority kerana ia menganjurkan kesamarataan bagi semua kumpulan.
Walau bagaimanapun, integrasi adalah satu cara yang ideal tetapi sukar dicapai
dalam kebanyakan masyarakat. Secara ringkasnya, integrasi merujuk kepada satu
proses melalui penyatuan kumpulan etnik yang berbagai ke dalam satu identity
yang sama serta wujudnya kesamarataan dalam
masyarakat.
Asimilasi
Dalam penulisan Gordon,
istilah asimilasi paling awal didefinisaikan oleh dua orang ahli sosiologi yang
bernama Park dan Burgess. Mereka mendefinisikan asimilasi sebagai satu proses
penyerapan dan penyatuan di mana seseorang itu atau kelompok-kelompok
memperolehi memori, sentimen dan sikap daripada orang lain atau
kelompok-kelompok lain melalui perkongsian pengalaman dan sejarah serta
digabungkan ke dalam kehidupan kebudayaan harian. Asimilasi adalah proses
penyerapan atau proses perubahan social yang melibatkan kehilangan identity dan
kebudayaan etnik kumpulan yang diasimilasikan.[33]
Agocs
mentakrifkan asimilasi sebagai “…ethnic diversity gradually and inevitably
decline as ethnic group members are intergrated or absorbed into the general
population of the society.” Kurokuawa pula berpendapat bahawa asimilasi
ialah satu proses di mana kumpulan-kumpulan yang mempunyai pelbagai kepercayaan
dan corak kehhiduapan telah diserap ke dalam satu kebudayaan yang lain.
Bagi Gelles & Levine, asimilasi
terjadi apabila berlakunya penyerapan budaya ethinik dominan ke dalam etnik
minoritu dan perbezaan budayanya akan dilupai atau dilenyapkan. Asimilasi yang berlaku mungkin secara sukarela atau
paksaan, secara sebahagian atau total. Kadar dan darjah asimilasi berlaku di
dalam satu masyarakat adalah pelbagai
untuk ras dan kumpulan etnik, ataupun ahli yang berbeza dalam kumpulan etnik
yang sama. Dalam Studies of European immigrants to the United States
Assimilasi menjadi
matlamat yang diimpikan oleh kebanyakan masyarakat khususnya masyarakat majmuk
atau berbilang kaum. Masyarakat yang
berbeza mempnyai darjah asimilasi yang berlainan kerana terjadinya keadaan yang
berbeza-beza. Walau bagimanapun tiada masyarakat tyang telah mencapai tingkat
asimilasi yang sepenuhnya. Sebagai contoh di Amerika Syarikat, sesetengah
golongan minoriti seperti Chicano, Jepun dan Cina yang baru mentep di sana atau
imigran baru masih mengekalkan identity dan tradisi masing-masing walaupun mereka
menganggap diri mereka sebagai warganegara Amerika. Di Asia Tenggara ,
Inodensia[34], Filipina dan Thailand, kaum Cina telah banyak membuat
penyesuaian dengan keadaan tempatan seperti mempelajari bahasa tempatan, cara
hidup tempatan dan menggunakan nama tempatan malah mereka telah berkahwin
dengan orang temapatan. Namun demikian mereka tetap tinggal sebagai kaum Cina
dalam hal-hal tertentu dan tetap menganggap diri mereka sebagai orang Cina.
Merujuk kepda negara kita
Malaysia, proses asimilasi telah berlaku di Zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi
dimana kaum Cina lelaki yang datang daro tanah Besar China telah berkahwin
dengan gadis tempatan dan melahirkan masyarakat yang digelar “Baba”[35]. Begitu juga dengan masyarakat India yang akhirnya
membawa kepada kelahiran masyarakat “Chitty”. Menurut Khoo Kay Kim, kebudayaan
kaum Baba memperlihat banyak persamaan dengan adat resam orang Melayu. Kaum
Baba bertutur dalam bahasa kacukan, mereka sama sekali tidak dapat bertutur
dalam bahasa Cina (mandarin). Begitu juga dengan kaum Chitty yang hanya
mengunakan bahasa kacukan dan melaupakan bahasa Tamil. Pakaian mereka terutama
wanita adalah sama seperti pakaian wanita Melayu, manakala makanan pula tidak
jauh bezanya dengan makanan yang dimakan oleh orang Melayu. Walaupun kaum Baba
dan Chitty boleh dikatakan hampir berlaku asimilasi sepenuhnya ke dalam
masyarakat Melayu tempatan tetapi identiti mereka masih boleh dikesan melalui
agamnya[36]. Oleh itu, agamalah
yang telah membantu mereka mengekalkan keperibadian mereka sebagai satu
kaum Cina dan India.
Ringkasnya, asimilasi
merujuk kepada satu proses yang berlaku di anatara kaum minority atau imigran
dan kaum dominan, di mana kaum minoritui akan menyerap dari segi kebudayaan
cara hidup dan kepercayaan daripada kaum dominan melalui kehilangan kebudayaan
asal dan identity (kaum minoriti) untuk mendapatkan persamaan kebudayaan dan
identity dengan kaum dominan.
Melting Pot
Istilah Melting Pot dalam
bahasa Melayu dikenali sebagai “periuk pencair”. Melting pot juga dikenali
sebagai amalgamasi. Melting pot adalah satu cara yang popular untuk digunakan bagi membina bangsa Amerika. Sebenarnya istilah ini berasal dari judul drama
Israel Zangwill iaitu seorang imigran Yahudi Russia ke Amerika. Dalam konteks
Amerika, imigran-imigran yang datang ke Amerika seperti orang-orang Inggeris,
Russia, Jerman, Itali, Yahudi, Irish dan perancis akan dijadikan satu kumpulan
orang yang baru iaitu American. Ini bermakna “..is as old the
Republic…here individualis of all nations ae melted into a new race of men”[37]
Menurut Epstein, Melting pot merujuk kepada orang-orang yang berasal
daripada latar belakang berbagai-baga diakurkan ke dalam satu kelompok sahaja
dengan berkongsikan satu budaya nasional dan identity. Dalam konteks masyarakat
Malaysia, perkahwinan campur di antara kaum-kaum yang berbeza. Misalnya
Melayu-Cina, Cina-India, kadazan-Cina, India-Iban dan sebagainya untuk
menghasilkan satu kaum yang baru.. Keadaan ini memungkinkan melting pot boleh
berlaku.[38] Melting pot dapatlah disimpulkan sebagai proses
penyatuan kebudayaan masyarakat yang beranekaragam ke dalam satu budaya yang
baru misanya melalui perkahwinan campur kaum-kaum yang berbeza dalam sesebuah
masyarakat.
Faktor-faktor Yang Mendorong Pembinaan Bangsa Malaysia
Melalui penulisan ini penulis sedaya upaya cuba untuk
melihat kepada elemen-elemen yang
positif di mana mencari, mengkaji dan mengenalpasti aspek-aspek yang boleh
mendorong pembinaan bangsa Malaysia. Kita tidak boleh hanya melihat aspek
halangan atau kekangan jika kita benar-benar jujur dan ikhlas serta ingin
mencapai aspirasi untuk membentuk sebuah bangsa Malaysia. Meskipun Rustam A.
Sani dalam artikelnya bertajuk “Politik dan Pembentukan Bangsa Malaysia”[39] menjelaskan bahawa usaha pembinaan bangsa Malaysia yang
mempunyai citri dan cirri yang tersendiri masih kabur malah tidak pernah
dilaksanakan di atas landasan politik yang jelas dan mantap. Beliau berpendapat
proses pembinaan bangsa Malaysia hingga ke ahari ini masih kabur dan kacau.
Tetapi pada pandangan penulis usaha-usaha yang positif, ikhlas dan jujur perlu
digembleng oleh semua pihak sama ada
pemipimpin parti-parti politik, ahli-ahli akademik, para sarjana dn cendikiawan
agar satu formula yang terbaik ke arah pembentukan negara bangsa bercitrakan
bangsa Malaysia benar-benar dapat diwujudkan.
- Dasar Ekonomi Baru
Rusuhan kaum pada 13 Mei 1969 telah menyedarkan para pemimpin
kerajaan Perikatan dan sebilangan daripada pihak pembangkang bahawa kepincangan
ekonomi antara kaum merupakan salah satu sebab utama yang menegangkan hubungan[40].
Justeru itu, kerajaan telah mengubal satu dasar berbentuk ekonomi yang dikenali
sebagai dasar Ekonomi Baru (DEB) atau dipopularkan sebagai Dasar Bumiputera.
DEB dilaksanakan dalam Rancangan Malaysia Kedua (1971-1975). Ia telah
dilaksanakan selama 20 tahun, melibatkan empat buah Rancangan Lima Tahun Malaysia
DEB telah menjadikan pembasmian kemiskinan sebagai salah satu objektif
utamanya. Di samping itu, dasar penyusunan semula struktur masyarakat yang
bertujuan mengangkat usahawan bumiputera khasnya Melayu yang kecil dan
sederhana ke taraf usahawan yang lebih besar juga turut diwujudkan.[42] Sebenarnya DEB merupakan dasar ekonomi yang unik dalam
konteks masyarakat majmuk dan ia bercita-cita besar. DEB juga merupakan satu dasar social
engineering kerana ia berjaya mengubah keseluruhan system social majmuk
Malaysia, di mana jurang perbezaan ekonomi antara kaum telah dirapatkan secara
beransur-ansur. Tidak hairanlah dikatakan bahawa DEB telah menyediakan asas
yang penting dalam agenda pembinaan bangsa Malaysia yang bersatu padu.[43]
Sepanjang
perlaksanaannya, pelbagai rancangan pembasmian kemiskinan telah dilancarkan
oleh kerajaan untuk meningkatkan daya pengeluaran dan pendapatan sektor
pertanian, pembangunan tanah dan wilayah serta pembangunan luar Bandar melalui
penubuhan badan-badan berkanun Persekutuan. Umpamanya Pihak Berkuasa
Kemajuan Pekebun-Pekebun Kecil
Perusahaan Getah (RISDA), Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA), Lembaga
Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan (FELCRA) , Lembaga Kemajuan Pahang
Tenggara (DARA) dan sebagainya. Dari
segi penyusunan semula masyarakat pula, badan-badan seperti Permodalan Nasional
Berhad (PNB), Perbadanan Nasional Berhad (PERNAS), Amanah Saham Nasional (ASN),
Majlis Amanah Rakyat (MARA) dan lain-lain lagi. Kewujdukan badan-badan ini demi
mewujdukan sebuah masyarakat perdagangan dan perindustrian di kalangan kaum
bumiputera serta mendorong kaum
bumiputera memiliki dan menguruskan sekurang-kurangnya 30 peratus daripada
kegiatan perdagangan dn perindustrian dalam negara. Dengan itu, kerajaan telah
melipatgandakan usaha dan juga belanjawan dalam setiap program yang
dilancarkan.
Di bawah perlaksanaan DEB ini, didapati
bahawa sektor pendidikan telah diberikan peruntukan yang paling besar. Dengan
itu, ia telah berjaya membantu anak-nak golongan bumiputera yang miskin dan
sederhana khususnya yang tinggal di luar bandar melanjutkan pelajaran mereka
sehingga ke menara gading. Pelbagai peruntukan dalam sektor pendidikan seperti
biasiswa dan pinjaman pelajaran telah
dihulurkan kepada mereka ini agar dapat
mebantu mereka menyelesaikan maslah kewangan. Sementara itu, kerajaan juga
mendirikan pelabagai sekolah berasrama penuh (SBP) dan program-program khas
untuk memberikan pendidikan yang lebih baik dan bertaraf antarabangsa[44].
Hasil daripada pelaburan
dalam pendidikan oleh kerajaan bukan sahaja berjaya menyelsaikan masalah
kemiskinan, malah ia juga berjaya melahirkan ribuan bumiputera yang
berpendidikan tinggi seperti ahli korporat, usahawan, cendikiawan dan
teknokrat. Bak kata pepatah Melayu “ sekali berkayuh , dua tiga pulau
terlangsung” yakni dengan perlaksanaan satu projek besar seperti projek
pendidikan itu, banyak hasil nyata yang dapat diraih. Apa yang penting oaitu
susulan daripada pelaksanaan ini telah
berjaya membentuk satu kelompok kelas menengah dan atasan Melayu yang mempunyai
kedudukan ekonomi yang baik atau apa yang dikatakan sebagai “Melayu Baru”.
Kewujudan mereka ini dilihat juga sebagai bukti kejayaan DEB dalam menyusun
semula masyarakat dan juga menangani isu
“Delima Melayu”[45]
DEB merupakan satu
tindakan afirmatif bukan sahaja dapat mengagihkan semula kekayaan dengan
mengutamakan golongan yang ketinggalan, tetapi juga dapat beriringan dengan
pertumbuhan dalam kesemakmuran seluruh negara. Sebagai buktinya selepas
pelaksanaan DEB pada tahun 1971 hingga 1990, purata pertumbuhan ekonomi adalah
hampir 7 peratus setahun, walaupun terdapat kemelesetan pada pertengahan tahun 1980-an. Meskipun DEB
tamat pada tahun 1990 tetapi dasar itu telah berjaya memberikan satu landasan
yang kukuh untuk ekonomi negara. Misalnya pertumbuhan ekonomi pada tahun
1990-an adalah melebihi lapan peratus setahun sebelum dilanda krisis kewangan
pada pertengahan tahaun 1997.[46]
Bagi pembasmian kemiskinan
negara didapati amat menggalakkan, di mana kadar kemiskinan di Semenanjung
Melaysia telah berkurangan daripada 49.3% (1970) kepada 15% (1990). Sementara
itu di Sabah dan Sarawak , kadar kemiskinan juga banyak dikurangkan tetapi
masih tinggi sedikit berbanding di Semenanjung Malaysia. Keseluruhannya, kadar
kemiskinan negara telah berkurang dariapda 52.4% (1970) kepada 17.1% (1990) dan
7.5% pada tahun 1999. Dijangkakan bahawa
pada tahun 2020 paras kemiskinan akan berada di tahap 2%.[47] Bagi penyusunan semula masyarakat di bawah DEB pula,
didapati telah meningkatkan kuntitatif pemilikan dan penguasaan bumiputera
dalam bidang perdagangan dan perindustrian. Bahgian hakmilik modal saham dalam
sektor korporat telah bertambah dengan mendadak daripada 2.4% (1970) kepada
20.3% (1990). Sungguhpun matlamatnya 30% yang ditetapkan belum tercapai tetapi
dari segi kadar peningkatan itu adalah sungguh tinggi kerana asas permulaan
bumiputera lebih kecil berbanding dengan kaum bukan bumiputera.
Ternyata DEB telah berjaya
membaiki ketidakseimbangan ekonomi yang serius dan juga persinggitan rasa
antara masyarakat majmuk Malaysia. Namun demikian sepanjang DEB ini dilancarkan
dan juga selepas pelancarannya, ia tidak sunyi daripada kritikan dan juga
bantahan dari sesetengah golongan bukan bumiputera mahupun bumiputera. Sebagai
contoh, golongan bukan bumiputera mengkritik DEB bahawa ia telah mengamalkan
dasar diskriminasi terhadap kelas bawahan golongan bukan bumiputera dan
kebanyakan golongan bukan bumiputera khususnya kaum Cina berpendapat hak mereka
dipinggirkan atau dikecualikan daripada keterlibatan secara bebas dalam ekonomi
kapitalis negara.DAP umpamanya lantang menentang pelaksanaan DEB ini, di mana
DAP menganggap sistem kuota yang diperkenalkan di bawah DEB hanya mengutamakan
kaum bumiputera dalam perdagangan, pendidikan dan perkhidmatan awam[48]. Sementara itu, pelaksanaan DEB juga telah melabelkan
masyarakat kepada dua golongan utama iaitu bumiputera dan bukan bumiputera.
Perlabelan tersebut telah menjadi satu bentuk
authority –defined dalam pentadbiran negara dan juga everyday
defined dalam kehidupan rakyat Malaysia. Perkara ini juga timbulnya
rasa ketidakadilan di kalangan kaum
bukan bumiputera yang menganggap perlabelan tersebut telah mengasingkan mereka
daripada menikmati faedah-faedah yang dibawa oleh DEB. Sebaliknya bagi kritikan
kaum bumiputera terhadap DEB pula seperti dinyatakan oleh Jomo[49] bahawa isi dan pati keistimewaan dalam DEB ataupun affirmative
action hanya memperkayakan golongan atasan Melayu, sedangkan rakyat Melayu
yang betul-betul layak hanya menikmati ‘tulang’ dan ‘bulunya’ sahaja.Kritikan
seterusnya ialah DEB telah mewujudkan suasana atau amalan monopoli, pilih
kasih, kronisme, nepotisme dan sebagainya.
Meskipun terdapat banyak
bantahan atau kritikan daripada kaum bumiputera dan bukan bumiputera terhadap
DEB ini, tetapi ia hanya merupakan sebilangan kecil dalam masyarakat yang
bertindak sedemikian, sementara majoriti rakyat telah memberikan sokongan
kepada DEB dan juga bekerjasama di antara merek sepanjang pelaksanaannya.
Tambhan pula mereka sama-sama menikmati “kek ekonomi” yang dibahagikan oleh
DEB. Menurut Abdul Rahman Embong setelah pelaksanaan DEB, masyarakat majmuk di
Malaysia sudah berubah menjadi masyarakat berbilang kaum yang lebih seimbang
dan berintegrasi.
Sebagai kesimpulannya DEB
telah menghasilkan banyak kejayaan terutamanya dalam mempertingkatkan ekonomi
bumiputera tetapi bukan secara totalnya mencapai matlmatnya kerana masih
terdpat kekurangan dalam pencapaiannya. Sebagai kesinambungan hasrat dan matlamat
kerajaan maka Dasar Pembangunan Nasional (DPN)[50] telah diperkenalkan. Memang tidak dapat dinafikan bahawa
DEB telah menyediakan asas perpaduan yang kukuh untuk melahirkan satu bangsa
Malaysia pada masa hadapan.
b. Bahasa Melayu
“Bahasa
Jiwa Bangsa” satu ungkapan yang kerapkali dilaungkan. Hal ini jelas membuktikan
betapa eratnya hubungan antara bahasa dengan bangsa. Bahasa sebagai wahan
komunikasi dapat menyampaikan ilmu, ideology, pemikiran, gagasan dan lain-lain
lagi bagi menyalurkan hasrat dariapda pemimpin negara kepada rakyatnya.
Sebenarnya bahasa merupakan salah satu factor dorongan yang penting dalam
proses pembinaan sebuah negara bangsa. Di Malaysia, bahasa Melayu telah dipilih
sebagai wahana komunikasi rakyat Malaysia untuk menjalainkan perpaduan dan
seterusnya pembentukan satu bangsa Malaysia yang utuh.
Selepas
Malaysia mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1957, pelbagai usaha dilakukan
terutamanya golongan pencinta bahasa dan pihak pemerintah untuk mencapai hasrat
tersebut. Berikutam daripada pelbagai usaha yang dicurahkan, bahasa Melayu
telah diisytiharkan sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara.
Sementara itu, bahasa Melayu dipernyatakan sebagai “Pembentukan Bangsa Yang
Bersatu Padu” sebagaimana yang termaktub dalam Penyata Razak perenggan 12 pada
tahun 1956 yang berbunyi:
“Tujuan dasar
pelajar di dalam negeri ini ialah (sic) bermaksud hendak menyatukan budak2
(sic) daripada semua bangsa di dalam (sic) negari ini dengan memakai satu
peratoran (sic) pelajaran yang meliputi semua bangsa dengan menggunakan bahasa
kebangsaan sebagai bahasa pengantar yang besar, walaupun perkara ini tidak
dapat dilaksanakan dengan serta-merta melainkan hendakalah (sic) di-perbuat
dengan beransor2 (sic).”[51]
Dengan
pengakuan ini, bahasa Melayu telah dijadikan bahasa pengantar utama dalam
sistem pendidikan. Misalnya, kerajaan telah memutuskan menukar penggunaan
bahasa pengantar di sekolah Inggeris kepada bahasa Melayu pada tahun 1970. Ini
telah dilaksanakan secara berperingkat-peringkat, bermula dari darjah satu di sekolah
rendah hinggalah selesai pada tahun 1982
apabila kelas pra-universiti (Tingkatan Enam) di sekolah Inggeris menggunakan
bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar. Bagi institusi pengajian tinggi pula,
bahasa Melayu telah diajar dalam semua kursus mulai tahun 1983[52]. Bukan sahaja kertas akademik dan
penyelidikan tetapi latihan ilmiah untuk mendpat ijazah sarjana dan kedoktoran
ditulis dengan banyaknya di dalam bahasa Melayu. Justeru itu, dapat dikatakan
bahawa bahasa Melayu telah pun dijadikan bahasa pengantar dalams semua
peringkat sistem pendidikan iaitu dari rendah hinggalah tinggi. Ini
menghasilkan generasi muda (pelbagai kaum) yang lebih pandai dan cekap bertutur
dalam bahasa Melayu.
Bahasa
Melayu diisytiharkan sebagai bahasa rasmi negara mulai 1 September 1967.
Setelah itu, bahasa Melayu telah digunakan secara berleluasa dalam bidang
pentadbiran kerajaan, bahasa perbahasan di Parlimen dan bahasa perundangan di
Mahkamah. Tidak syak lagi bahawa segala urusan rasmi negara yang berkaitan
dengan suarat-menyurat, minit mesyuarat, dokumen kerajaan dan sebagainya telah
menggunakan bahasa Melayu. Manakala bahasa Melayu telah dijadikan sebagai
bahasa komunikasi utama di kalangan masyarakat majmuk Malaysia tanpa mengira
golongan atasan, menengah ataupun rendah.
Sunguhpun
zaman awal kemerdekaan, isu bahasa di Malaysia adalah isu yang sensitif . Namun
demikian, kebijaksanaan pemimpin negara dan semangat toleransi antara
masyarakat yang berbilang kaum, memboleh sebahagian besar daripada pertikaian
itu telah diselesaikan, sehinggakan bahasa tidak lagi wujud sebagai isu yang
membawa kepada pertikaian. Malah kini masyarakat Malaysia mengakui bahawa
bahasa Melayu mampu bertindak sebagai alat penyatuan atau perpaduan masyarakat
yang berbilang kaum di Semenanjung, Sabah dan Sarawak. Ini kerana bahasa Melayu
adalah bahasa yang difahami oleh semua rakyat Malaysia. Jika ditinjau dari segi
sejarah kewibawaan bahasa Melayu didapati bahawa sejak ratusan tahun dahulu,
bahasa Melayu sudah menjadi lingua-franca atau bahasa perantaraan antara
orang Melayu dengan para pedagang yang
datang dari Tanah Arab, benua kecil India, negara China dan Eropah malah di
seluruh Gugusan Kepaulauan Melayu-Indonesia.
Dalam
kehidupan harian, didapati bahawa bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa
pengantar di antara kaum-kaum yang berlainan, di samping kadangkala
istilah-istilah bahasa Melayu yang tertentu juga dimasukkan dalam pernbulan
sesama kaum. Misalnya menurut Collin:
“ ..tidak jarang
kita menyaksikan penutur bahasa Cina (Hokkien ataupun Mandarin, umpamanya)
terutamanya penutur yang berusia muda, yang sedang berbual dalam bahasa Cina
tetapi tiaba-tiba menyisipkan dialog bahasa Melayu untuk menekankan maksud
mereka atau memperjelaskan tuturan yang diraskan samar dalam perbualan bahasa
Cinanya.”[53]
Dalam
keadaan sedemikian, bahasa Melayu telah berupaya berfungsi sebagai melengkapkan
bahasa lain, seperti yang terjadi dalam bahasa Cina. Penukaran kod ini hanya
terjadi dalam situasi di Malaysia sekarang dengan berjuta-juta warga Malaysian
dan juga generasi akan datang dididik dengan bahasa Melayu. Justeru itu, bahasa
Melayu memang berwibawa dan telah dijadikan adibahasa, yakni bahasa yang
mendukung penggunaan bahasa lain di Malaysia.[54] Lantaran bahasa Melayu tidak diragui
sebagai bahasa perpaduan rakyat Malaysia dan juga keperluannya dalam proses
pembinaan bangsa.
Ringkasnya
, bahasa Melayu adalah satu bahasa yang unik dan mempunyai cirri-ciri keindahan
yang tersendiri berupaya mencorak satu rupa bangsa yang bersatu padu, dapat
hidup aman dan damai walaupun rakyatnya terdiri daripaa berbilang kaum dengan
latar belakang yang berbeza. Namun kelainan ini bukan halangan kepada kita
untuk terus hidup sebagai keluarga yang besar di bawah naungan sebuah negara
yang merdeka. Keadaan ini telah berjaya dibentuk melalui bahasa Melayu yang
menjalinkan tali persaudaraan antara semua kaum dan seterusnya mengorak langkah
ke arah membina satu bangsa Malaysia yang bersatu padu.
c. Budaya
Pada hari ini budaya
kaum-kaum di Malaysia telah mengalami pertembungan atau silang-menyilang
bersesuaian dengan acuan budaya Malaysia. Justeru itu, cirri-ciri budaya yang
menajdi garis pemisah semakin dirapatkan. Keadaan ini dapat diperhatikan dalam
pelbagai aspek cara hidup yang diamalkan. Sementara itu, kaum-kaum di Malaysia
juga saling kenal-mengenali budaya di anatara mereka dengan lebih dekat lagi
melalaui perayaan-perayaan yang disambut oleh mereka.
Dari segi budaya makanan,
didapati sudahmdiperkayakan dengan kepelbagaian jenis makanan kaum
masing-masing. Pada masa dahulu, orang Melayu –Islam tidak berani memakan
makanan Cina. Tetapi kini sudah berubah, makanan laut yang menjadi kebangaan
kaum Cina telah menjadi buruan dan kegemaran orang Melayu dn India. Lebih-lebih
lagi apabila wujudnya pengusaha restoran yang menyediakan makanak hal sebagai
hidangan.
Kaum Cina dan India kini
begitu gemar memakan nasi lemak, sate, mee rebus dan mee bandung yang merupakan
makanan orang Melayu. Sebaliknya orang Melayu pula gemar memakan makanak Cina
seperti taufu, kuetiaw sup, pau dan mee goring kantonis di samping makanan
India seperti roti canai, murtabak, capati dan tose.[55]
Masyarakat majmuk ini
bukan sahaja berminat memakan makanan yang dimiliki oleh kaum lain. Malah sudah
pandai meniru masakan kaum lain untuk makanan keluarga ataupin jualan. Sebagai
contohnya, peniaga Cina dan India sudah menghidangkan masakan sambal tumis,
asam pedas dan masak lemak cili padi di gerai makanan mereka. Begitu juga
dengan peniaga Melayu telah pandai memasak makanan Cina seperti yong taufu, mee
hailam, mee goring kantonis, kue-tiaw sup
dan sebagainya.[56]
Selain daripada makanan, sebenarnya
perasaaan menerima budaya kaum lain juga telah dapat dilihat di kalangan kaum
di negara ini. Selain makanan, dari segi pakaian menampakkan semakin popular,
Pakaian Melayu tidk terhad untuk orang Melayu malah masayarakat bukan Melayu
telah mula untuk memakainya. Di pejabat kerajaan mahupun sektor swasta,
kakitangan perempuan Cina dan India semakin gemar memakai baju kurung atau
kebaya.
Justeru itu, boleh
dikatakan budaya setiap kaum di Malaysia telah banyak berlaku silang-nyilang
melalui pergaulan yang berleluasa. Kalau dahulu msayrakat Malaysia tidak
menenal budaya anatara mereka kerana dipisahkan oleh dsr pecah dan perintah
British, tetapi kini masyarakat Malaysia
telah bercampur-gaul dengan bebas tanpa mengira kaum. Justeru itu dengan
adanya pergaulan yang bebas membolehkan budaya setiap kaum difahami dengan
lebih mendalam malah membentuk satu budaya Malaysia yang melambangkan satu
identiti Malaysia dan dapat diumpamakan sebagai “… is sharing and interating
of cultures..will bring us closer to the creation of Bangsa Malaysia.”[57]
d. Sukan
Dalam bidang sukan, ianya dapat
memupuk perpaduan antara kaum melalui cara berinteraksi dan pergaulan. Melalui
aktiviti bersukan para atlit / pemain yang terlibat akan didorong untuk
bekerjasama bagi meraih kemenganan dalam sesuatu pertandingan. Di sini
menyemarakkan semangat patriotisme kepada negara dan membantu bangsa Malaysia
yang bersatu hati.
Sebagai contoh jika kita imbas
detik-detik bersejarah yang berlaku pada tahun 1992, apabila Malaysia berjaya
menewaskan Pasukan Indonesia dalam perlawanan akhir badminton Piala
Thomas. Kemenangan itu memberikan satu
petanda yang amat baik bagaimana rakyat Malaysia dapat bersatu hati untuk
merebut kembali Piala Thomas itu. Pasukan Malaysia , pemainnya terdiri daripada
Melayu dan Cina manakala jurulatihnya India, manakala penyokong-penyokong
pasukan negara terdiri daripada pelbagai kaum. Ini mencerminkan bahawa mereka
sanggup melupakan identiti mereka masing-masing untuk berjuang di dalam
gelanggang di bawah satu iedntiti Malaysia dengan slogan “Malaysia Boleh”. Dalam Sukan Sea yang diadakan di Kuala Lumpur
baru-baru ini , Malaysia sekali lagi membuktikan bahawa rakyatnya bersatu padu
dalam arena sukaan apabila Malaysia muncul sebagai juara keseluruhan dengan pungutan ingat
sebanyak 111 butir dalam Sukan SEA ke –XXI di Kuala Lumpur.
Justeru itu, sukan dapat
dijadikan sebagai medium untuk menyatupadukan rakyat yang berbilang kaum dalam
satu pasukan Malaysia. Sementara itu, mereka saling berinteraksi dan
bekerjasama untuk merancang strategi –strategi untuk menundukkan lawan. Ini
bukan sahaja dapat merapatkan hubungan kaum malah dapat menyemarakkan semangat
kekitaan dalam bidang sukan.
- Program Rakan Muda
Program Rakan Muda
adalah satu program yang terbuka kepada golongan belia tanpa mengira
kaum tetapi sasaran program ini adalah untuk remaja yang berumur antara 18
hingga 25 tahun. Bagi mewujudkan penyatuan bangsa
Program rakan Muda diyakini dapat menggalakkan interaksi di antara kaum serta
menjalinkan satu hubungan yang erat di kalangan generasi yang muda. Program
rakan Muda adalah hasil cetusan yang murni daripada Tun Dr. Mahathir ketika
menjadi Perdana Menteri pada 29 Oktober 1994. Misi terasnya adalah untuk merealisasikan
potensi tinggi generasi muda supaya berupaya mendukung segala matlamat negara
pada masa hadapan. Pelancaran program ini bukan sahaja dapat melahirkan
generasi baru Malaysia yang dinamik, malah berupaya membentuk satu bangsa
Malaysia yang bersatu padu.
Program Rakan Muda telah menyedia
sepuluh aktiviti yang utama untuk golongan remaja agar mendapat pendedahan
daripada aktiviti-aktiviti tersebut di samping menjalinkan hubungan yang erat
di antara kaum. Aktiviti-aktiviti
tersebut ialah rakan Sukan, Rakan Cinta Alam. Rakan Waja Diri, Rakan Seni
Budaya, rakan Reka Cipta, Rakan Wira Usaha dan Wira Mahir, Rakan Kecergasan,
Rakan Masyarakat, Rakan Rekreasi dan Briged Rakan Muda.
Jika
program ini mendapat sambutan yang hangat di klangan remaja dipercayai proses
pembinaan bangs akan dipercepatkan. Memandangkan bahawa program ini dapat
mengempulkan remaja-remaja yang pelbagai keturunan dan duduk bersama-sama
berinteraksi serta menjalan aktiviti yang bermanfaat maka program ini akan
dapat melahirkan generasi baru yang bersatu padu di bawah satu keluarga besar
dalam satu negara yang berdaulat.
- Sekolah Wawasan
Pengumuman kerajaan mengenai Sekolah Wawasan di setiap
negeri adalah bertujuan untuk menyatupadukan generasi muda di bawah system
pendidikan.Wakau bagaimanapun, pengumuman tersebut menimbulkan pelbagai reaksi
daripada pelbagai pihak. Sementara itu, didapati sesetengah masyarakat Cina
amat gelisah dengan konsep Sekolah wawasan kerana dibimbangi akan menguburkan
identity Sekolah Jenis Kebangsaan.
Penubuhan Sekolah Wawasan merupakan satu langkah yang
baik kerana ia bertujuan untuk memupuk perpaduan di antara generasi muda
pelbagai kaum melalui pendidikan. Di bawah konsep Sekolah Wawasan, tiga aliran
uatam sekolah rendah iaitu Sekolah Kebangsaan, Sekolah Jenis Kebangsaan (Cina)
dan Sekolah Jenis Kebangsaan (Tamil) akan dikelompokkan ke dalam satu kawasan
yang sama. Ketiga-tiga sekolah itu akan
berkongsi bersama kemudahan infrastruktur seperti kantin, padang permainan, dan
kawasan perhimpunan serta menjalan aktiviti sukan dan ko-kurikulum bersama.[58] Yang memisahkan mereka ialah dari segai pentadbiran dan
bangunana bilik darjah mereka, malah penggunaan bahasa ibunda masih dibenarkan
dalam pengajaran mereka.
Dengan perkongsian kemudahan
infrastruktur sekolah dan juga menjalankan kegiatan ko-kurikulum bersama di
anatara murid-murid yang pelbagai keturunan dapat mewujudkan interaksi sesama
mereka. Fenomena ini akan mendidik generasi muda tentang kepentingan hidup
secara harmoni dalam negara yang berbilang kaum. Justeru itu, Sekolah Wawasan
dapat dijadikan landasan yang terbaik
untuk mewudjuakan satu generasi
muda yang akan mewarisi tanahair ini dinamakan ‘bangsa Malaysia’
- Wawasan 2020
Wawasan 2020 telah dijadikan
salah satu faktor penggalak yang utama untuk agenda pembinaan bangsa Malaysia.
Wawasan 2020 lahir daripada cetusan idea Perdana Menteri, Tun Dr. Mahtahir
semasa beliau menyampaikan ucapan dasar Malasyia : The Way Forward tatkala
melancarkan mesyuarat penubuhan Malaysia Business Council pada 28 Februari 1991.
Dalam ucapan beliau berharap matlamat terakhir akan dapat dicapai hasil gagasan
tersebut iaitu pembentukan bangsa Malaysia yang benar-benar maju menjelang
tahun 2020. Wawasan 2020 mensasarkan Malaysia menjadi sebuah negara maju dengan
mengikut acuannya sendiri. Kemajuan ini dapat diinterpretasikan sebagai
kemajuan dalam segala bidang yang meliputi ekonomi, politik, sosial,
kerohanian, psikologi dan kebudayaan.
Demi mencapai cita-cita murni
ini, sembilan cabaran strategik telah diajukan di dalam Wawasan 2020 . daripada
semua cabaran ini, didapati cabaran pertama adalah paling penting sekali iatu:
Membentuk
sebuah negara bangsa yang bersatu padu serta menyanjung masa hadapan yang
dikongsi bersama. Bangsa itu mestilah sejahtera, berintegrasi wilayah-wilayah
dan kelompok-kelompok etniknya, menikmati kehidupan bersama yang sepenuhnya
berasaskan persamaan hak dan eadilan, membentuk sebuah “Bangsa Malaysia”
dengan rasa taat setia dan pengabdian
yang tidak berbelah bagi terhadap bangsa tersebut.
Dalam cabaran tersebut, mendapati
“bersatu padu” atau perpaduan dimaksudkan di atas bukan sekadar mewujudkan
integrasi di kalangan kelompok etnik dan wilayah tetapi lebih dari itu. Negara
bangsa yang bersatu itu mestilah dicirikan oleh kesejahteraan rakyatnya yang
bersama-sama menikmati kehidupan yang
aman dan persmaan hak serta keadilan. Hanya apabila kesejahteraan hidup ini
dicapai barulah proses pembentukan satu ‘bangsa Malaysia’ yang taat setia dan
sanggup mengabdikan diri terhadap negara tersebut boleh dipupuk. Sementara bagi
kewujudan sebuah negara maju, memerlukan masyarakatnya bersatu padu dan bukan
berpecah belah.
Dalam pada itu, perpaduan
merupakan asas yang utama kepada keamanan dan kemakmuran sesebuah negara. Oleh
itu, segala cabaran Wawasan 2020 yang dikemukakan oleh Perdana menteri didapati
kesemuanya menekankan soal-soal perpaduan, termasuklah aspek negara bangsa,
identiti, sikap dan pendirian positif yang perluditanam pada setiap sanubari
warga Malaysia. Wawasan 2020 juga membuka ruang yang ;ebih luas dan jelas untuk
menghindari sebarang sejarah hitam seperti peristiwa 13 Mei 1969. Malahan
Wawasan 2020 yang murni ini menggalakkan
masyarakat yang berbilang kaum supaya mempunyai kefahaman dan penghayatan yang
mendalam terhadap perpaduan nasional. Ini adalah penting untuk memastikan
cita-cita pembinaan sebuah negara bangsa dan
mengukuhkan struktur sosio-budaya negara terlaksanan dengan jayanya.
Justeru itu, Wawasan 2020 telah memberi
satu garis panduan atau landasan yang jelas terhadap proses pembinaan bangsa
Malaysia.
Selain itu, mana-mana negara maju
yang mempunyai penduduk yang berbilang kaum dapat bersatupadu dalam satu bangsa
adalah disebabkan mereka mempunyai satu ideology kebangsaan yang membantu
menyatukan mereka. Di Malaysia, Wawasan 2020 adalah bakal membentuk ideology
kebangsaan Hal ini sudah tentu mampu
mengikat rakyat negara ini yang berbilang kaum ke dalam satu ikatan yang teguh
dan kental. Mandat ini wajar dipikul oleh Wawasan 2020, memandangkan setiap
kaum mempertahankan iedologi masing-masing.
Kesimpulan
Hasrat untuk membina
satu bangsa yang beridentitikan
bangsa Malaysia masih dalam perjalanan. Dalam perjalanan ini, masyarakat
Malaysia perlu menempuh segala ranjau yang menghalang daripada mencapai
cita-cita yang murni ini. Tetapi apa yang anehnya masyarakat terlalu bangga
dengan identity kaum masing-masing. Ini memberikan satu persepsi kepada
masyarakat Malaysia sendiri dan juga orang asing bahawa satu ‘Bangsa Malaysia’
belum dibina tetapi pa yang ada hanyalah ‘warga Malaysia’.
Proses pembinaan bangsa
hampir-hampir tergendala kerana wujudnya segelintir perosak pembinaan bangsa
telah meniupkan isu-siu perkauman. Mereka cuba memporak-perandakn perpaduan
masyarakat Malaysia yang terdiri daripada berbilang kaum ini. Mujurlah
sebahagian besar masyrkat Malaysia mula matang dengan minda dan pemikiran
mereka ataupun dengan kata-kata optimis bahawa masyarakat kini telah mampu
membezakan apa yang buruk dan baik. Masyarakat yang lahir selepas era pasca DEB
ini pula lebih tinggi mentelitinya kerana kebanyakan mereka mempunyai ilmu
pengetahuan yang tinggi. Jadi mereka juag menerima dan mengambil berat agenda
pembinaan bangsa. Ini dpat dibuktikan apbila mereka tidak membanta gagasan
Wawasan 2020 dengan idea bangsa Malaysia. Tidak seperti pada tahun 1960-an ,
konsep Malaysian Malaysia yang dicetuska oleh Lee Kuan Yew tidak dapat diterima
oleh masayakat Malaysia.
Prospek untuk melahirkan
satu bangsa Malaysia adalah satu gagasan yang tidak mustahil.Walau
bagaimanapun, gagsan pembinaan bangsa memerlukan satu perancangan yang
berpanjangan dan tersusun. Sungguhpun pada masa kini terdapat anyak indicator
negatif mencabar proses pembinaan bangsa malahan juga tidak boleh menafikan
kehadiran indicator-indikator postitif dalam masyarakat.
Bibliografi
.
Abdul Rahman Embong, “Negara Bangsa dalam Arus Globalisasi.” dlm Norani
Othman & Mandal, S.K. 2000. (pnyt) Malaysia
Menangani Globalisasi : Peserta atau Mangsa . Bangi : Universiti Kebangsaan
Malaysia
Azmah Abdul
Manaf. 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia
Chew Hock Thye. 1979. Masalah Perpaduan Nasional. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka
D. Mitchell 1979.
A New Dictionary of Sosiologi, London
D.G. E. Hall. 1981 . Sejarah Asia
Tenggara. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka
G.
Saunders. 1978. Malaya : Perkembangan masyarakat majmuk. Kuala
Lumpur : Longman
Glaser & Moynihan .1970. Beyond the
Melting Pot. Cambridge
Goldthorpe .
1992. (terj), Sosiologi dunia ketiga:
Kesenjangan dan Pembangunan. Jakarta
J.S. Furnivall, Colonial policy and practice: A
Comparatives Study or Burma and Netherlandsn India, Cambridge
: Cambridge
Jomo, K.S. “Pilihan
Nasionlis Untuk Malaysia
K. S. Sandhu.
1969. Indians in Malaya .
London : Cambridge University
Ling Leong Sik
.1995. The Malayan Chinese: Towards Vision 2020. Petaling Jaya: Pelanduk
Publication
Mahajani.
1973. Role of Indian minorities in Burma and Malaya .
Amerika : Greenwood
Mahathir Mohamd.
1999. Jalan Ke Puncak . Subang Jaya : Pelanduk Publication
Nuresah Bt Baharom, Kamus Dewan,
Edisi Ketiga . Kuala Lumpur
R.
Emerson . 1974. (terj), Satu pengkajian dalam pemerintahan secara langsung
dan tidak langsung. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka
Rustam A. Sani . Politik dan Pembentukan Bangsa di Malaysia, Ilmu
Masyarakat, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka
Rustam
A. Sani. 1993. Malaysia
baru dan bangsa Malaysia Kuala
Lumpur
Shamsul A.B.
2001. Pembinaan Acuan Identiti dlm Dewan Budaya Kuala Lumpur
Shamsul A.B.,
1996. The Constuction and Tranformation of Social Identity: Malyness and
Bumiputeraness re-examined dlm Journal of Asian and African Studies 52
Ting Chew Peh.
1987. Hubungan Ras dan Etni : Suatu
Pengantar. Kuala Lumpur : Pustaka Dimensi
V. Purcell. 1967. The Chinese in Malaya . London : Oxford
University
Wan Abdul Rahman
Wan Abdul Latif. 1989. Persoalan Bahasa dan Bangsa pada abad ke-21 dalam Jurnal
Dewan Bahasa 38, 1998, Shamsul,A.B. Identity Contestation in Malaysia
Y. S. Khim, 1989. Penglibatan Awal Orang Cina dalam Aktiviti Ekonomi di
Pulau Pinang, Malaysia Dari Segi Sejarah,
Persatuan Sejarah Malaysia, Kuala Lumpur, Bil. 17, 1989,.
[1] Cadangan penubuhan Malaysia itu muncul dalam satu Perhimpunan Agung
UMNO pada 26 Disember 1955 apabila Ketua Menteri Malaya, Tunku Abdul Rahman
mengesyorkan supaya Singapura mencapai kemerdekaan melalui Tanah Melayu.
Akhirnya Tunku membuat pengumuman rasmi kepada Persatuan Wartawan-wartawan Luar
Negara di Hotel Adelphi, Singapura pada 27 Mei l961 menyuarakan konsep ataupun
Gagasan Persekutuan Malaysia
Sebagai satu bangsa, Malaya hari ini sedar bahawa dia tidak dapat berdiri
sendiri dan hidup bersendirian. Di Luar bidang politik antarabangsa, maka
politik kebangsaan kita hendaklah didasarkan pada konsep yang luas. Lambat laun
Malaya akan dapat mencari persefahaman dengan British dan dengan rakyat-rakyat
di wilayah Singapura, Borneo utara, Brunei, dan Sarawak.[1]
Hakikat
sebenarnya Tunku membuat cadangan gagasan tersebut berdasarkan beberapa
pertimbangan seperti aspek keselamatan, imbangan kaum, mempercepatkan
kemerdekaan, ekonomi, dan sosial.
[2] Nuresah Bt Baharom, Kamus Dewan, Edisi Ketiga, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur,
hlm. 844.
[3] D. Mitchell, A New Dictionary
of Sosiologi, London
[4] J.S. Furnivall, Colonial
policy and practice, Cambridge , Cambridge University
[5] Goldthorpe (terj), Sosiologi dunia ketiga: Kesenjangan dan Pembangunan,
PT Gramedia Pustaka Utama, Jakarta, 1992, hlm. 98.
[6] G. Saunders, Malaya: Perkembangan masyarakat majmuk, Longman, Kuala Lumpur,
1978, hlm. 1.
[7] J.S. Furnivall, Colonial
policy and practice: A Comparatives Study or Burma and Netherlandsn
India, Cambridge Press University ,
Cambridge
[8] Mahajani, Role of Indian minorities in Burma and Malaya ,
Greenwood Press, Amerika, 1973, hlm. xv.
[9] D.G. E. Hall, Sejarah Asia Tenggara, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur,
1981, hlm. 23.
[10] V. Purcell, The Chinese in
Malaya, Oxford University Press, London
[11] Felix Chia, The Babas,
Time Book International, Kuala Lumpur
[12] V. Purcell, The Chinese in
Malaya, Oxford University Press, London
[13] K. S. Sandhu, Indians in Malaya, Cambridge University
Press, London
[14] K. S. Sandhu, Indians in
Malaya, Cambridge University Press, London
[15] Azmah Abdul Manaf, Sejarah
sosial masyarakat Malaysia, Utusan Publications & Distributors Sdn.
Bhd. Kuala Lumpur, 2001, hlm.
82.
[16] R. Emerson (terj), Satu pengkajian dalam
pemerintahan secara langsung dan tidak langsung, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 1974, hlm. 145.
[17] Ibid, hlm. 146.
[18] Mahajani, Role of Indian
minorities in Burma and Malaya , Greenwood Press, Amerika, 1973hlm, 97.
[19] G. Saunders, Malaya:
Perkembangan masyarakat majmuk, Longman, Kuala Lumpur, 1978 hlm. 30.
[20] R. Emerson, (terj), Satu pengkajian dalam pemerintahan secara langsung
dan tidak langsung, Dewan Bahasa dan
Pustaka, Kuala Lumpur, 1974hlm. 41.
[21] Ibid, hlm. 149.
[22] Ibid, hlm. 34.
[23] Ibid, hlm. 620.
[24] V. Purcell, The Chinese in
Malaya, Oxford
University
[25] R. Emerson, (terj), Satu pengkajian dalam
pemerintahan secara langsung dan tidak langsung, hlm. 41.
[26] Ibid, hlm. 623.
[27] Ibid, hlm. 628.
[28] Ibid, hlm. 631.
[29] V. Purcell, The Chinese in
Malaya, Oxford University Press hlm. 40.
[30] Y. S. Khim, Penglibatan Awal Orang Cina
dalam Aktiviti Ekonomi di Pulau Pinang, Malaysia
Dari Segi Sejarah, Persatuan Sejarah Malaysia, Kuala Lumpur, Bil. 17, 1989,
hlm. 14.
[31] G. Saunders, Malaya: Perkembangan masyarakat majmuk, Longman, Kuala Lumpur,
1978, hlm. 39.
[32] Rustam A. Sani, Malaysia baru dan bangsa
Malaysia: Tradisi cendekia dan krisis budaya, Utusan Publication Sdn. Bhd,
Kuala Lumpur, 1993, hal. 5
[33] Asimilasi juga merupakan proses satu hala
(one-way process) di mana tidak mengendahkan kebudayaan yang dibawa oleh
kaum imigran (lihat Tan 1984: 190; Jayum 1997:237 dan Ting 1987 : 172)
[34] Walaupun komuniti Cina di Indoensia telah
lama menyamankan diri mereka dengan peribumi Indonesia dri segi bahasa,
pelajaran, nama dan asat resam, tetapi mereka kurang diterima oleh masyarakat
tempatan. Malah mereka juga tertakluk kepada
diskriminasi dan pertelingkahan . Ini menunjukkan orang Cina di Inonesia tetap dicap sebagai
orang Cina, tanpa mengendahkan betapa kuat mereka telah diasimilasikan. Lihat
Chew Hock Thye, Masalah Perpaduan Nasional,Dewan Bahasa dan Pustaka,
Kuala Lumpur, 1979 hal. 12 –13.
[35] Masyarakat Baba berasal daripada kumpulan
orang-prang Cina dari negeri mereka yang datang ke negeri ini pada abad ke 15
lalu mengiringi puteri Raja China; Puteri Hang Li Po yang berkahwin dengan
Sultan Mansur Syah, Raja Melaka pada masa itu. Lihat Taha Abdul Kadir, Hari
Perayaan Penduduk Malaysia, Petaling Jaya, Pelanduk Publication Sdn.
Bhd.1985, hal. 11
[36] Asimilasi sukubangsa Melayu Nusantara
seperti orang-orang Jawa, Banjar, Minangkabau, Kerinci, Boyan dan sebaginya ke
dalam budaya Melayu Semenanjung Tanah Melayu berlaku dalam masa yang singkat
sahaja. Ini kerana factor kesamaan agama dan asas atau matrix budaya-budaya
sukubangsa Melayu itu tidak jaug bezanya dengan budaya Melayu Semenanjung telah
memudahkan asimilasi, tambahan pula sukubangsa-sukubangsa ini berasal dri
keluarga etnik “Melayu” atau “Rumpun Melayu”. Lihat Mohd. Taib, Integrasi
dan Asimilasi antara budaya di Malaysia
dalam Ahmad Fawzi Basri,Abdul Halim Ahmad & Abdul Rahman Aziz (pnys). Isu-isu Perpaduan Nasional, Cabarand,
Pencapaian dan Masa Depan, 1987, hal. 155
[37] Perkara ini dibincangkan oleh Glaser
& Moynihan , Beyond the Melting Pot, Cambridge, M.I.T. Press, 1970
hal. 288-315
[38] Ting Chew Peh, Hubungan Ras dan Etni
: Suatu Pengantar, Pustaka Dimensi,
Kuala Lumpur, 1987, hal. 179
[39] Rustam A. Sani ,Politik dan Pembentukan
Bangsa di Malaysia, Ilmu Masyarakat, Dewan Bahasa dan Pustaka , Kuala
Lumpur, hal. 1-15
[40] Mahathir Mohamd, Jalan Ke Puncak , Pelanduk Publication,
Subang Jaya 1999, hal. 8
[41] Shamsul A.B., The Constuction and Tranformation of Social Identity:
Malyness and Bumiputeraness re-examined dlm Journal of Asian and African
Studies 52 ,1996, hal. 28 C
[42] Shamsul A.B, Pembinaan Acuan Identiti dlm Dewan Budaya
September 2001, hal. 11
[43] Rais Yatim, “Politik dan Agenda Melayu”,
dlm Pemikir Januari-Mac 1999, hal. 68
[44] Shamsul, A.B. “Kemiskinan antara Idea dan
Kenyataan”, dlm Dewan Budaya , September 2001, hal 11 C
[45] Isu “Delima Melayu” pernah ditulis oleh
Dr. Mahathir Mohamad pada tahun 1970 dalam buku beliau yang banyak mengkritik
kepimpinan Tunku Abdul Rahman dan sebahagian daripada isu kandungannya banyak
mengandungi isu perkauman menyebabkan buku ini tidk dibenarkan terbit di
Malaysia.
[46] Abdul Rahman Embong, “Negara Bangsa dalam
Arus Globalisasi.” dlm Norani Othman & Mandal, S.K (pnyt) Malaysia
Menangani Globalisasi : Peserta atau Mangsa , Universiti Kebangsaan
Malaysia, Bangi 2000, hal. 74
[47] Wan Abdul Rahman Wan Abdul Latif,
Persoalan Bahasa dan Bangsa pada abad
ke-21 dalam Jurnal Dewan Bahasa 38, 1998, hal. 28
[48] Shamsul,A.B. Identity Contestation in Malaysia
[49] Jomo, K.S. “Pilihan Nasionlis Untuk Malaysia
[50] DPN dilancarkan oleh Dato’ Seri Dr, Mahathir Mohamad pada 17 Jun
1991. Ia mengekalkan strategi
asas DEB iaitu pembasmian kemiskinan dan penyususnan semula masyarakat untuk
memperbaiki ketidakseimbangan sosial dan ekonomi antara kaum. Lihat Malaysia
Kita, Rancangan Jangka Panjang Kedua 1991-2000, Institut Tadbiran Awam
Negara, Kuala Lumpur, 1991.
[51] Ramlan Abdul Wahab, Matlamat Perpaduan
Melalui Sistem Pendidikan, Dewan Masyarakat, Januari 2001 hal. 50 A
[52] Walaupun pada tahun 1970 hanya Universiti
Kebangsaan Malaysia yang menggunakan bahasa Melayu sebagai satu-satunya bahasa
pengantar, apabila lulusan sekolah menengah melangkah masuk ke universiti pada
tahun 1983 kesemua universiti tempatan di Malaysia sudah beraliran Melayu.
[53] Collin, J.T. Wibawa Bahasa Melayu :
Kepiawaian dan Kepelbagaian, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 1999
hal. 84
[54] Ibid. hal.7
[55] Zaharah Nawawi, Budaya Silang-Menyilang, Dewan Budaya,
Julai1997, hal.22-23
[56] Ibid., hal.22
[57] Ling Leong Sik , The Malayan Chinese: Towards Vision 2020,
Pelanduk Publication, Petaling Jaya, 1995, hal. 51
[58] Ramlan Abd. Wahab, Sekolah Wawasan
Penjana Integrasi Nasional, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 2000,
hal 22
No comments:
Post a Comment